GAİPLİK NEDİR?

Bir kimsenin ölüm tehlikesi içinde olduğunun bilinmesi ama ondan çok uzun bir süre haber alınamaması ya da çok uzun bir süre yitip gitmiş bulunması durumunda, ilgili kişilerin başvurusuyla, yitikliği yargıç kararıyla onaylanıp kişiliğine son verilmesine gaiplik denir.

Gaiplik, Türk Medeni Kanunu 32 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunu 32. Madde gaipliğin tanımını şu şekilde yapmıştır.

“ – Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir.”

Gaiplik Kararı Verilebilmesinin Şartları Nelerdir?

Gaiplik kararının verilebilmesi için 3 şart bulunmaktadır. Bu husus Türk Medeni Kanunu’nun 33. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenmiştir Bunlar;

Ölüm tehlikesi içinde kaybolma, (Örneğin uçak kazası veya deprem sonrası bulunamama vs. gibi durumlar)

Uzun süre boyunca haber alınamama, (örneğin işe gidiyorum diye evden çıkıp bir daha haber alınamama vs.)

Kanunda öngörülen sürelerin geçmiş olmasıdır.

Gaiplik kararının istenebilmesi için, ölüm tehlikesinin üzerinden en az bir yıl veya son haber tarihinin üzerinden en az beş yıl geçmiş olması gerekir.

Gaiplik Kararı Nasıl Alınır?

Gaiplik kararının alınabilmesi için , hakları ölüme bağlı kişilerin mahkemeye başvurması gerekir. Bu davalarda Yetkili mahkeme, gaipliğine karar verilmesi istenen  kişinin Türkiye”deki son yerleşim yeri; eğer Türkiye”de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer; böyle bir kayıt da yoksa anasının veya babasının kayıtlı bulunduğu yer mahkemesidir. Görevli mahkeme ise Sulh Hukuk Mahkemesidir.

 Mahkeme, gaipliğine karar verilecek kişi hakkında bilgisi bulunan kimseleri, belirli bir sürede bilgi vermeleri için usulüne göre yapılan ilânla çağırır. Bu süre, ilk ilânın yapıldığı günden başlayarak en az altı aydır. Uygulama da en az iki kez ilan yapılmaktadır.

Gaiplik Kararını Kimler İsteyebilir?

Gaiplik kararını hakları ölüme bağlı kişiler ile TMK 588.maddesinde belirtilen şartların varlığı halinde Hazine isteyebilir.

 Gaiplik Kararının Hüküm ve Sonuçları Nelerdir?

Gaiplik kararının hükmü Türk Medeni Kanunu’nun 35. maddesinde hükme bağlanmıştır.

İlândan sonuç alınamazsa, mahkeme gaipliğe karar verir ve ölüme bağlı haklar, aynen gaibin ölümü ispatlanmış gibi kullanılır. Gaiplik kararı ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı günden başlayarak hüküm doğurur.

Gaipliğine Karar Verilen Kişinin Eşi Yeniden Evlenebilir mi?

Bu sorunun cevabı Türk Medeni Kanunu  131. Madde de düzenlenmiştir. 

“Gaipliğine karar verilen kişinin eşi, mahkemece evliliğin feshine karar verilmedikçe yeniden evlenemez. Kaybolanın eşi evliliğin feshini, gaiplik başvurusuyla birlikte veya ayrıca açacağı bir dava ile isteyebilir. Ayrı bir dava ile evliliğin feshi, davacının yerleşim yeri mahkemesinden istenir.  “

Bu düzenlemeye göre gaipliğine karar verilen kişinin eşinin, yeniden evlenebilmesi için öncelikle mahkemeden evliliğin feshi kararı alması gerekir. Bu karar alınmadan yeniden evlenmesi mümkün değildir.

Gaip Kişinin Mirası Nasıl Paylaşılır?

Bu sorunun cevabı Türk Medeni Kanunu 584. Madde de düzenlenmiştir.

 Madde 584– Hakkında gaiplik kararı verilmiş bir kimsenin mirasçıları veya mirasında hak sahibi olan kişiler, tereke malları kendilerine teslim edilmeden önce bu malları ileride ortaya çıkabilecek üstün hak sahiplerine veya gaibin kendisine geri vereceklerine ilişkin güvence göstermek zorundadırlar. Bu güvence, ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumunda beş yıl, uzun zamandan beri haber alınamama durumunda onbeş yıl ve her hâlde en çok gaibin yüz yaşına varmasına kadar geçecek süre için gösterilir. Beş yıl, tereke mallarının tesliminden; onbeş yıl, son haber tarihinden başlayarak hesaplanır.

Madde 585– Gaip ortaya çıkarsa veya üstün hak sahibi olduklarını ileri sürenler bu sıfatlarını ispat ederlerse, tereke mallarını teslim almış olanlar, aldıkları malları zilyetlik kuralları uyarınca geri vermekle yükümlüdürler.

Gaip kişi Mirasçı ise Ne olur?

Bu konu da TMK 586. Maddede düzenlenmiştir.

“ Madde 586- Ortada bulunmayan ve mirasın açıldığı anda sağ olup olmadığı ispat edilemeyen mirasçının miras payı resmen yönetilir. Mirasın açıldığı anda ortada bulunmayanın sağ olmaması hâlinde onun miras payı kendilerine kalacak olanlar, gaipliğe ilişkin sürelere ve usule uyarak o kimsenin gaipliğine karar verilmesini ve miras payının kendilerine teslimini isteyebilirler.  Miras payının teslimi, gaipliğine karar verilen kimsenin mirasının mirasçılara teslimine ilişkin kurallara tâbidir.”